स्पॅनिश फुटीरता- उपद्व्यापी पुढाऱ्यांची घातक खेळी

स्पॅनिश फुटीरता- उपद्व्यापी पुढाऱ्यांची घातक खेळी

कॅटेलोनिया या प्रांताला स्पेनमधून फुटायचं आहे. कॅटेलोनिया या राज्याच्या बार्सेलोना या राजधानीत एक जनमत घेण्यात आलं. त्यात ४३ टक्के लोकांनी भाग घेतला आणि त्यातल्या ९० टक्के लोकानी स्पेनमधून फुटायचा निर्णय घेतला. त्या नुसार बाहेर पडू इच्छिणाऱ्यांनी  कॅटोलोनियाच्या विधीमंडळात ठराव करून स्वतंत्र होण्याचा निर्णय जाहीर केला.

                       कॅटेलोनियाचे फुटीर पुईजदेमाँट

स्पेन या देशाला कॅटेलोनियानं फुटणं मंजूर नाही. फुटण्याचा विचार आणि ठराव हा स्पेनच्या राज्यघटनेनुसार देशद्रोह आहे असं स्पेनच्या संसदेचं आणि अध्यक्षांचं म्हणणं आहे. स्पेनच्या अध्यक्षांनी कॅटेलोनियाच्या फुटीरवादी पुढाऱ्यांवर देशद्रोहाचा आरोप लावलाय. या आरोपाखाली त्या पुढाऱ्यांना ३० वर्षाची तुरुंगवासाची शिक्षा होऊ शकते.

स्पेननं डिसेंबर महिन्यात चाचणी निवडणुक जाहीर केली आहे. कॅटेलोनियाचे पुढारी तुरुंगवासातून सुटका करण्यासाठी युरोपीयन युनियनच्या राजधानीत, बेल्जियममधे पोचले आहेत. निवडणुकीत भाग घ्यायची त्यांची तयारी दिसत नाहीये. एका निवडणुकीत आपण आधीच तसा निर्णय घेतलाय असं त्यांचं म्हणणं आहे. स्पेनचं म्हणणं आहे की आधीची चाचणी बेकायदेशीर आणि चुकीच्या पद्दतीनं झाली होती.

राहोय हे स्पेनचे अध्यक्ष आहेत आणि पुईजदेमाँट हे कॅटेलोनिया प्रांताचे अध्यक्ष आहेत.

कॅटेलोनिया फुटणं ही कल्पना युरोप, अमेरिका, ब्रीटन इत्यादी कोणालाही मंजूर नाहीये. देश फुटणं सर्वांनाच महागात पडणार आहे.

कॅटेलोनियानं फुटून निघण्याचा प्रयत्न करणं या घटनेला इतर समांतर घटनाही आहेत. स्कॉटलंडला ब्रीटनच्या बाहेर पडायचंय, सिसिली-कॉर्सिका यांना इटालीमधून बाहेर पडायचंय, बास्क या प्रांताला स्पेनमधून फुटायचं आहे.

हा प्रकार तरी काय आहे?

प्रदेश कां फुटतात? अतीशय वाईट स्थितीला तोंड द्यावं लागण्याला  कारण केंद्रीय सत्ता आहे अशी परिस्थिती असेल तर प्रांत फुटून निघतात. पाकिस्ताननं पूर्व पाकिस्तानवर अनन्वीत अत्याचार केले होते. पूर्व पाकिस्तानची बंगाली संस्कृती पश्चिम पाकिस्तानातल्या पंजाबी संस्कृतीला नको होती, त्यांना पूर्व पाकिस्तान गुलामासारखा ठेवायचा होता. त्यातून पाकिस्तान फुटलं आणि बांगला देश स्थापन झाला. समजण्यासारखं आहे.

स्पेनची परिस्थिती तशी नाही. स्पेन आणि कॅटेलोनिया हे दोन्ही प्रदेश सुखात आहेत. तिथं बेकारी,उपासमार, गरीबी नाही. दोन्ही ठिकाणची माणसं सुखात आहेत, त्या ठिकाणच्या लोकांचं दरडोई उत्पन्न युरोपात बऱ्याच वरच्या पायरीवर आहे. तिथं कोणीही कोणावर अत्याचार करत नाहीये, कोणीही कोणाचं स्वातंत्र्य किंवा लोकशाही अधिकार हिरावून घेत नाहीये. मग ही काय भानगड?

                             स्पेनचे अध्यक्ष राहॉय

हे खरं आहे की स्पेनमधले विविध विभाग सांस्कृतीक आणि भाषिक दृष्ट्या एकमेकापेक्षा खूप वेगळे आहेत. स्पेनवर रोमन, ज्यू, ख्रिस्ती, इस्लामी धर्माची छाप आहे. दोनेक हजार वर्षाच्या काळात ठिकठिकाणी नाना प्रकारचे समाज गट तिथं एकमेकाशेजारी वावरत आले. कधी तणाव, कधी मैत्री असे त्यांचे संबंध राहिले. बाहेरून आक्रमणं होत राहिली, स्पेननं ती पचवली. विविध राजे आणि धर्म आपापले प्रभाव टाकत राहिले आणि त्या त्या प्रभावांचे समाजगट समाजात तयार होत गेले, टिकत गेले. साहित्य, भाषा, वास्तूकला, कमानकला, चित्रकला इत्यादी रुपात हे वैविध्य स्पेनमधे तयार झालं, टिकलं.

कॅटेलोनिया, बास्क, सेविल इत्यादी विभाग आपापल्या वैविध्याचे उपासक आहेत, आपापली वैशिष्ट्यं जपत असतात. त्यातून अर्थातच वेळोवेळी तणाव निर्माण होत असतात. परंतू या तणावातून वाट काढण्याची लोकशाही परंपराही स्पेनमधे जुनी आहे. ब्रीटनपेक्षाही जुनी आहे.

११८८ साली त्या वेळचा राजा नववा अल्फान्सो यानं बाहेरून होणाऱ्या आक्रमणाला तोंड देण्यासाठी आणि राज्यांतर्गत प्रश्न सोडवण्यासाठी एक संसद भरवली होती. राज्यातले धार्मिक पुढारी, जमीनदार, उच्च कुलीन, शेतकरी, मध्यम वर्गीय इत्यादींना त्यांना एका सभेत बोलावून ‘ क्युरिया ‘ भरवला. ही जगातली पहिली लोकसभा होती. या लोकसभेत जमलेल्या लोकांनी राजाच्या कारभारावर अंकुश ठेवण्याचा अधिकार मिळवला. नागरिकांना अधिकार मिळाले, स्वातंत्र्य मिळालं. महत्वाचे निर्णय घेताना जनतेला विचारलं पाहिजे अशी तरतूद करण्यात आली.

त्यानंतर स्पेनमधले निर्णय कायम लोकशाही पद्धतीनंच झाले अशातला भाग नाही. जनरल फ्रँकोनं स्पेनवर हुकूमशाही लादली. या हुकूमशाहीला स्पेनमधल्या लोकांचा विरोध होता, त्या पैकी कॅटेलोनियाचा विरोध हा अधिक संघटित होता. फ्रँकोनं लादलेल्या हुकूमशाहीनं माद्रीदची केंद्रीय सत्ता विरोधात कॅटेलोनियाची म्हणजे बार्सेलोनाची विभागीय सत्ता असं रूप घेतलं. स्पेनमधे यादवी झाली. या यादवीत जगातल्या इतर अनेक देशांनी भाग घेतला. यादवीतले मुद्दे हुकूमशाही, समाजवाद, लोकशाही असे होते.

१९७५ मधे स्पेनमधे नवी राज्यघटना तयार झाली. प्रांतांना खूप स्वायत्तता देण्यात आली. प्रांतांना स्वतःच्या लोकसभा देण्यात आल्या. एकूणात बरं चाललं होतं. परंतू कॅटेलोनिया, बास्क इत्यादी प्रांतातल्या लोकांचं सांस्कृतीक भांडण शिल्लक राहिलं. आपली भाषा आणि एकूण जगणंच वेगळं आहे अशी ठुसठुस त्यांच्यामधे शिल्लक राहिली. बास्क प्रांतात फुटून निघण्याची भाषा करत एक दहशतवादी गटही तयार झाला. परंतू कालांतरानं फुटीरतेची भाषा थंडावली, पण ठुसठुस शिल्लक राहिली. कॅटेलोनियातही तीच ठुसठुस शिल्लक आहे.

फूटबॉल आणि बुलफाईट या खेळांमधे या ठुसठुसीचं रूप प्रकट होतं. माद्रीद आणि बार्सेलोना या बलाढ्य आंतरराष्ट्रीय टीममधे जेव्हां मॅचेस होतात तेव्हां भारत पाकिस्तान मॅचसारखं वातावरण असतं. द्वेष उफाळून येतो. बुलफाईट हा खेळ आमचा नाही, तो एक क्रूर खेळ आहे असं म्हणत कॅटेलोनियानं त्या खेळावर बंदी घातली, त्या खेळमैदानांचं रूप मॉलमधे पालटून  टाकलं. या उलट माद्रीदमधे मात्र या खेळाला ऊत येत असतो. आर्किटेक्ट गावदी आणि चित्रकार पिकासो ही खरं म्हणजे स्पेनचीच नव्हे तर साऱ्या जगाची आदरस्थानं आहेत. परंतू माद्रीद त्यांच्या बद्दल प्रेम बाळगत नाही कारण गावदी हा कॅटेलोनियन आहे असं माद्रीदच्या  लोकांना वाटतं आणि पिकासोनं गर्निका हे चित्र काढून बास्कची बाजू घेतलीय असं काही लोकांना वाटतं.

केवळ राजकारणातून ही उचकाउचकी झालीय असं दिसतंय. राहोय आणि पुईजदेमाँट यांना सत्ता हवीय, अनेक पक्षांच्या संमिश्र सरकारांच्या राजकारणात त्यांना निरंकुश, पूर्ण  सत्ता मिळत नाहीये. म्हणूनच भावनात्मक प्रश्न उचकवून दोन्ही बाजू प्रश्न निर्माण करत आहेत, चिघळवत आहेत.

फुटीरतेची भाषा करणाऱ्या पुईजदेमाँटशी मतभेद असणारी फार माणसं कॅटेलोनियात आहेत. त्यांना स्वातंत्र्य हवय पण वेगळ्या कारणासाठी. एक गट पर्यावरणवादी आहे. त्यांना प्लास्टिक बाद करायचंय, नैसर्गिक उर्जा साधनं वापरायची आहेत, नैसर्गिक गोष्टींचा पुनर्वापर, रिसायकलिंग, त्यांना हवं आहे. सौर ऊर्जेचा वापर ही मंडळी त्यांचं प्राबल्य असलेल्या नगरपालिकांत करत असतात. ही मंडळी म्हणतात की त्याना त्यांच्या विचारांनुसार राज्य चालवायचं आहे आणि गांधीजींच्या पद्धतीनं त्यांना त्यांची मतं मांडायची आहेत. गांधीजींची पद्धत असे शब्दही ते आंदोलनात वापरत असतात.

कॅटेलोनिया फूटू नये असं वाटणाऱ्यांतही वाटाघाटी आणि समजुतीनं प्रश्न सोडवावा, बळाचा आणि कायद्याचा वापर करू नये असं म्हणणारी फार माणसं माद्रीदमधे आहेत.

राहोय आणि पुईजदेमाँट यांची देहबोलीच विचित्र आहे. सूडानं पेटल्यागत ती माणसं बोलतात, वावरतात.

स्पेनमधे जे चाललंय त्याच्या वेगळ्या प्रती युरोपात आणि अमेरिकेत दिसत आहेत. आपल्या पेक्षा वेगळ्या असलेल्या लोकांपासून दूर व्हायचं,त्यांच्याशी भाडणं उकरून काढायची खोड लोकांना लागतेय. आपल्याला होणाऱ्या खऱ्या किवा भ्रामक त्रासाला इतर माणसांना जबाबदार ठरवणं अशी एक पद्धत रूढ होतेय. त्या वाटेनं लोकांना उचकवता येतं, भावनेला आवाहन करता येतं, आपलं नेतृत्व प्रस्थापित करता येतं असं त्या समाजातल्या काही लोकांना वाटतं. (उदा. ल पेन आणि ट्रंप) माध्यमांची त्त्यांना या बाबतीत मदत होते. त्यातून हे अनावश्यक अनवस्था प्रसंग उभे रहात आहेत.

।।

 

One thought on “स्पॅनिश फुटीरता- उपद्व्यापी पुढाऱ्यांची घातक खेळी

  1. Why the controversy?

    For many years Catalan nationalists have complained that their region sends too much money to poorer parts of Spain.

    Their budget and taxes are controlled by Madrid.
    They also say Spain’s changes to their autonomous status in 2010 undermined their distinctive Catalan identity.

    In a referendum on 1 October, declared illegal by Spain’s Constitutional Court, about 90% of Catalan voters had backed independence. But turnout was only 43%.
    There were clashes when Spanish national police tried to prevent people voting.

    The Catalan parliament then voted for independence on 27 October. At the same time Madrid moved to impose direct control by invoking Article 155 of the constitution – a first for Spain.

    What is Madrid doing?
    The Spanish government has fired the Catalan leaders, dissolved parliament and called regional elections for 21 December.
    Sacked Catalan President Carles Puigdemont remains defiant and has urged civil servants to disobey Madrid.

    Why does the crisis matter?

    The crisis does not look set to degenerate into armed conflict, but it could damage the region and Spain as a whole economically, bringing new instability to the eurozone.
    It is being watched nervously by other countries with secessionist movements in Europe.

    Catalonia in numbers

    16% of Spain’s population live in Catalonia, and it produces:
    25.6% of Spain’s exports -‘wow’
    19% of Spain’s GDP -‘wow repeated’
    20.7% of foreign investment -already enough wows

    Source: Ministry of Economy, Industry and Competitiveness, Eurostat, Bank of Spain

    This is somewhat similar to how the state of Texas wanted to part with USA and so did Punjab (remember Khalistan movement in India?).

    No country in the world has recognized Catalonia as a separate Nation -like Ireland, Scotland etc because there have been self monetary interests for them all. Good to know that all of the five prominent rebellions from Catalonia are in jail and remaining two of the ‘Dirty Seven’ (including फुटीर पुईजदेमाँट) who escaped to Belgium are likely to end up in Spanish jail upon a future trial, if at all. This should make Britain very much nervous for how they separated from United Europe -and it’s a good thing!

Leave a Reply to Hemant Kulkarni, USA

Your email address will not be published. Required fields are marked *