पाकिस्तानातली भारताबद्दलची भीती आणि द्वेष

पाकिस्तानातली भारताबद्दलची भीती आणि द्वेष

दुकानांत आणि व्हर्चुअल जगात सध्या पाकिस्तान या विषयावर खूप पुस्तकं येताहेत. पाकिस्तानातले दुतावास, अमेरिकेतले पाकिस्तानी दूतावास, पाकिस्तानातलं सरकार, अमेरिकेचं परदेश खातं यांत काम केलेली माणसं पुस्तकं लिहित आहेत. पत्रकारी किंवा संशोधक अभ्यास करण्यासाठी पाकिस्तानात फिरलेले, वाचन केलेली लोकं पुस्तकं लिहीत आहेत. पाकिस्तानात घडलेल्या घटना त्यातून बाहेर येत आहेत. घटना, माहिती लपून होती कारण पाकिस्तानातलं दहशती वातावरण. माणसं बोलायला धजावत नसत, जीव जाण्याची भीती. नाना प्रकारची माहिती सरकारच्या फायलीत अडकलेली होती. त्या माहितीपर्यंत जाणं पाकिस्तानातल्या वातावरणामुळं शक्य नव्हतं. आता आता तो अडथळा दूर करून माणसं माहिती गोळा करत आहेत, बोलत आहेत.
अनरॅवलिंग, पाकिस्तान इन द एज ऑफ जिहाद हे अमेरिकी मुत्सद्दी जॉन स्मिटचं पुस्तक गेल्या वर्षी प्रसिद्ध झालं तेव्हां जाणकारांनी त्याचं कौतुक केलं. कौतुक करणाऱ्यात अमेरिकी परदेशमंत्री मेडलिन अलब्राईट होत्या. पाकिस्तानी राजकीय नेते आणि जिहादी यांच्यातल्या संबंधांवर श्मिटनं प्रकाश टाकला. पाकिस्तानी समाज सरंजामदारी स्थितीत आहे, मेहेरबानी हे पाकिस्तानी सामाजिक व्यवहाराचं प्रमुख सूत्र आहे ही गोष्ट श्मिट यांनी पुस्तकात मांडली.  श्मिटच्या म्हणण्यातून एक निष्कर्ष निघत होता की जोवर ही संरजामदारी जात नाही तोवर पाकिस्तानी समाज आणि राजकारणात बदल अशक्य आहे, पाकिस्तान आधुनिक होणं अशक्य आहे, पाकिस्तान जिहादी होण्याची शक्यता जास्त आहे.
अलिकडंच या वर्षी आणखी दोन पुस्तकं आली. व्हाईंग फॉर वोट ऑफ अल्ला हे हरून उल्ला  यांचं पुस्तक पाकिस्तानी राजकारणाचा अभ्यास मांडतं.  पाकिस्तानी राजकीय पक्षांचा इतिहास त्यांनी संशोधक पद्धतीनं पुस्तकात मांडला. या पुस्तकाबरोबरच पाकिस्तानचे अमेरिकेतले माजी राजदूत हुसेन हक्कानी यांनी मॅग्निफिसंट डेल्युजन या पुस्तकात पाकिस्तानच्या परदेश धोरणाचा अभ्यास मांडला आहे.
अगदी आता आता आयेशा जलाल यांचं द स्ट्रगल फॉर पाकिस्तान आणि ख्रिस्तीन फेअर यांचं फायटिंग टू द एंड अशी दोन पुस्तकं प्रकाशित झालीत. दोन्ही पुस्तकांत पाकिस्तानी लष्कराचा अभ्यास आहे.
या सर्व पुस्तकांमधून एक समान गोष्ट समोर येते ती म्हणजे पाकिस्तानची परदेश नीती विशेषतः पाकिस्तानचं भारत विषयक धोरण. अगदी जन्मापासून पाकिस्तान भारताच्या भीतीनं आणि द्वेषानं पछाडलेला असल्यानं पाकिस्तानचं नुकसान झालं आहे असं ही माणसं मांडतात. हा भारत द्वेष, भारत आपल्या वाईटावर टपलेला आहे हा गंड अनाठाई आहे असंही हे लेखक सूचित करतात. पाकिस्तान होणार येवढं नक्की झाल्यावर जिना अमेरिकी राजदूत, लष्करी अधिकारी, अध्यक्ष इत्यादींना भेटले तेव्हां त्यांची पहिली मागणी होती पाकिस्तानच्या लष्कराचा विकास. रणगाडे द्या, विमानं द्या, दारूगोळा द्या, बंदुका द्या आणि त्या बरोबरच पैसाही द्या असं ते सतत बोलत. भारत आम्हाला खतम करेल अशी भीती ते व्यक्त करत. ही भीती खोटी आहे असं अमेरिकी, ब्रिटीश मुत्सद्दी त्यांना सांगत. पण जिना त्या गंडातून कधीही बाहेर आले नाहीत. जिनांपासून ते थेट मुशर्रफ पर्यंत सर्व राजकारणी आणि सेनानी याच गंडानं पछाडलेले आहेत असं आता ही पुस्तकं सांगत आहेत.
आयेशा जलाल आणि ख्रिस्तीन फेअर दोघीही पाकिस्तानी लष्करानं काय काय उद्योग केले त्याचे तपशील दिलेत. पाकिस्ताला मिळालेली अब्जावधी डॉलरची मदत आणि खुद्द पाकिस्तानची अर्थव्यवस्था याचा साठ सत्तर टक्केपेक्षा जास्त वाटा लष्करी खर्चाकडं वळत होता याचे पुरावे या लेखिकानी मांडले आहेत. अमेरिकेनं पाकिस्तानला अफगाणिस्तानात वापरण्यासाठी शस्त्रं आणि पैसा दिला. पाकिस्तानातून रशियाला हाकलून लावण्यासाठी. हा पैसा  पाक लष्कर आणि आयएसआयनं काश्मीर व भारतात अन्यत्र दहशतवाद माजवण्यासाठी वापरला. अमेरिकेनं अनेक वेळा तंबी दिली होती, मदत बंद करण्याचा इशारा दिला होता. तरीही भारतात दहशतवाद पसरवण्याचा उद्योग पाकिस्ताननं कसा केला याचे अनेक दाखले हुसेन हक्कानी यांनी दिले आहेत.

थोडक्यात असं की पाकिस्तानचं अंतरंग समजायला मदत करणारी अनेक पुस्तकं आता बाजारात आलेली आहेत. आता ही पुस्तकं किती पाकिस्तानी लोक वाचतात असा एक प्रश्न आहे. अमेरिकेत इंग्रजी वाचणाऱ्यांची संख्या फारच कमी झालीय. डॉन या इंग्रजी दैनिकात पाकिस्तानी सरकार, लष्कर, जिहादी यांच्यावर टीका होते. पण इंग्रजी वाचनाची सवय नसल्यानं डॉन बिनधास्त जिहादींना न आवडणारी माहिती प्रसिद्ध करू शकतं. पाकिस्तानातली बहुसंख्य जनता आणि तिच्यावर प्रभाव असणारे मुल्ला यांना फक्त उर्दू किंवा पश्तू वगैरे भाषा येतात, इंग्रजी येत नाही. त्यामुळं जगात काय घडतंय ते त्यांना कळतही नाही. त्यामुळंच वरील पुस्तकं पाकिस्तानी जनता वाचेल, भारताबद्दलचं आपलं मत बदलेल आणि भारताबरोबर चांगले संबंध ठेवत स्वतःचा विकास साधेल अशी शक्यता आता तरी कमीच दिसतेय.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *