निळू दामले

शाकाहारींनो हे मांस बिनधास्त खा  वातावरण बदलाची समस्या विक्राळ स्वरूप धारण करू लागल्यावर २००६ साली राष्ट्रसंघाच्या अन्न व शेती संघटनेनं  एक पाहणी अहवाल प्रसिद्ध केला. अहवालानं सांगितलं की वातावरणातला घातक ग्रीन हाऊस वायूपैकी १८ टक्के वायू  पशुपालन उद्योगातून निर्माण होतो.  कार, विमानं, जहाजं, रेलगाड्या इत्यादी एकत्रितपणे जेवढा घातक वायू सोडतात त्या पेक्षा पशुपालनात निर्माण होणारा वायू जास्त आहे.   दूध आणि मांसासाठी गायबैल पोसले जातात.सर्वात जास्त म्हणजे ६० टक्के घातक वायू हे गायबैल  हवेत सोडतात. त्या खालोखाल डुकरं आणि कोंबड्यांचा…

Read More Read More

सह्याद्री वाहिनीनं संगीत स्वयंवर नाटक दाखवलं. मी ते पाहिलं.  जरा निवांतीनं पहावं असा विचार करून यू ट्यूबवर गेलो, तिथं ते आणखी दोन वेळा पाहिलं; मधे मधे थांबवत, पुढं मागं करत पाहिलं.  खूपच मजा आली. १९१६ साली मुंबईत सादर झालेलं हे नाटक पहाताना आनंद कां झाला?  पण तो विचार करण्याच्या आधी सादर केलेल्या नाटकाबद्दल बोलायला हवं. सह्याद्रीनं दाखवलेल्या नाटकाचे दिक्दर्शक आहेत प्रमोद पवार. साधारणपणे १९१६ नंतर वीसेक वर्षं या नाटकाचा प्रयोग जसा कसा  झाला असेल तसाच दाखवण्याचा प्रयत्न दिक्दर्शक प्रमोद पवार…

Read More Read More

मुंबईत, शिवाजी पार्क मैदानापासून एक गल्ली सोडून दुसऱ्या समांतर गल्लीच्या तोंडाशी वसंत वाचनालय आहे. वाचनालयातून बारे पडून काही पावलं गेलं की समोर सेनाभवनावरचं बाळासाहेब ठाकरे यांचं भव्य चित्र दिसतं. वसंत वाचनालय   १९५८ साली स्थापन झालं.  वसंतराव सावकर यांची चालवलेलं ते खाजगी वाचनालय आहे.  आज म्हणजे दोन हजार एकवीस सालाच्या मार्च महिन्यात तिथं गेलं तर शाळकरी मुलं, तरूण, वयस्क  दाटीवाटीनं उभं राहून पुस्तकं चाळतांना दिसतात.   पलिकडच्या शिवाजी पार्कच्या कट्ट्यावर बसलेल्या वयस्कांची चर्चा ओझरती ऐकलीत तरी त्यात अलीकडं वाचन संपलेलं…

Read More Read More

खाजगीकरण. तत्व, व्यवहार, वास्तव.  अर्थमंत्री सीतारमण यांनी अंदाजपत्रकावरच्या भाषणात दोन सार्वजनिक बँका खाजगी केल्या जातील असं सूचित केलं.  वरील निर्णय रीझर्व बँकेच्या अंतर्गत कार्यकारी गटानं दिलेल्या अहवालावर आधारलेला आहे. बँकिंग व्यवस्थेचा अभ्यास करण्यासाठी सरकारनं १२ जून २०२० रोजी कार्यकारी गट नेमला. गटानं २६ ऑक्टोबर २०२० रोजी फक्त चार महिन्यात शिफारसपत्र सरकारला सादर केलं. गटानं या अहवालावर लोकांना मतं कळवण्यासाठीे फक्त दोन महिने दिले.  गटाच्या शिफारशीवर संसदेत, विधानसभांत, वर्तमानपत्रांत चर्चा झाली नाही. काही कामगार संघटना आणि रघुराम राजन यांच्यासारखी व्यक्ती अशा…

Read More Read More

ग्रंथालयं कमी होत आहेत? बॉडेलियन ग्रंथालय ऑक्सफर्ड विश्वशाळेच्या प्रांगणात एका प्रशस्त दालनात १३०२ साली सुरू झालं. वर्गांच्या जवळच, विश्वशाळेच्या मधोमध हे दालन होतं.  सुरवातीला या ग्रंथालयातली पुस्तकं साखळीनं बांधलेली असत. साखळी इतकी लांब असे की पुस्तक कपाटापासून दूर नेऊन वाचता येत असे.  पुस्तक साखळीत अडकलेलं असल्यानं वाचक ते बाहेर नेऊ शकत नसे. पाचव्या हेन्रीचा भाऊ ड्यूक ऑफ ग्लूस्टरनं त्याच्याजवळची पुस्तकं आणि हस्तलिखितं या ग्रंथालयाला दिली. राजानं लक्ष घातलं, १० वर्षांच्या बांधकामानंतर १४८८ साली मोठी इमारत उभी राहिली.  १५५० मधे इग्लंडमधे…

Read More Read More

हाडं बोलतात, सू ब्लॅकना ते ऐकू येतं. ।।  WRITTEN IN BONE : HIDDEN STORIES WE LEAVE BEHIND  Sue Black. Doubleday. काही तर खणत असताना समजा तुम्हाला एकादं हाड मिळालं. त्यावरुन तुम्हाला काय बोध होईल?  मुळात हे हाड कोणत्या प्राण्याचं आणि प्राण्याच्या शरीरातलही कुठल्या भागाचं इथून सुरवात. तुम्ही खाटीक असाल तर कदाचित तुम्हाला समजेल किंवा अस्थीशास्त्र शिकवत असाल तरीही कदाचित समजेल. पण यातलं कोणाही नसाल तर?  श्रीम सू ब्लॅक यांचं WRITTEN IN BONE : HIDDEN STORIES WE LEAVE BEHIND हे पुस्तक…

Read More Read More

सर ही फिल्म २०१८ साली तयार झाली होती, आता ती नेटफ्लिक्सवर प्रदर्शित झालीय. रत्ना आणि आश्विन अशा दोघांमधल्या संबंधांची ही गोष्ट आहे.  आश्विन या एका श्रीमंत तरूणाच्या घरी रत्ना मोलरीण म्हणून कामाला लागते. रत्ना गावाकडून आलेली, आश्विन न्यू यॉर्क-मुंबईवाला. चित्रपटाच्या सुरवातीला आश्विन हा रत्नाचा सर असतो, चित्रपट संपता संपता तो रत्नाचा आश्विन होतो. अगदीच भिन्न परिस्थितीत वाढलेल्या दोन  व्यक्ती एकजीव होण्याचा प्रवास चित्रपटात आहे. चित्रपटाचा विशेष असा की त्यात दृश्याला, दिसण्याला महत्व आहे. ऐकणं कमी आहे. रत्ना आणि आश्विन यांच्यातले…

Read More Read More

झटपट व्हिस्की आता झटपट व्हिस्क्या बाजारात येत आहेत. काही तासात व्हिस्की तयार होईल आणि बाटलीबंद होऊन ग्लासांपर्यंत पोचेल. साधारण व्हिस्की तयार व्हायला तीन वर्षं लागतात. जातीवंत व्हिस्की पंधरा ते सत्तर वर्षात तयार होते. ओक वृक्षाच्या लाकडापासून तयार केलेल्या पिंपात व्हिस्की साठवली जाते. लाकूड आणि व्हिस्की यांच्यात वेगवेगळ्या तापमानात रासायनीक घटकांची देवाण घेवाण होते. व्हिस्की लाकडात जाते, लाकूड व्हिस्कीत जातं. फार सावकाशीनं ही प्रक्रिया पार पडते.अनेक उन्हाळे आणि हिवाळे ही व्हिस्की पहाते. व्हिस्की फर्मेंट करण्यासाठी जे पाणी वापरलं जातं त्या पाण्यालाही…

Read More Read More

दोन वेळा बेचिराख झालेलं ग्रंथालय. जर्मनीतला नाझी काळ हा जर्मनीतला सर्वात भयानक काळ मानता येईल. हिटलर सांगेल ते खरं असं जर्मन माणसानी मानलं. शुद्ध आर्य जर्मन रक्त, ज्यू अशुद्ध आणि वाईट, डावे आणि समलिंगी जर्मनद्रोही, माणसावर प्रयोग करून एक नवीन मानवी वंश जन्माला घालता येतो, अशुद्ध लोकांना मारून टाकायचं इत्याजदी अवैज्ञानिक, क्रूर, अमानुष हिटलरी कल्पना जर्मन लोकांनी मान्य केल्या. हिटलर सांगेल तेच ज्ञान असं जर्मन जनतेनं ठरवलं आणि इतर सारं ज्ञान जर्मनविरोधी असं ठरवून विद्यापीठं, पुस्तकं नाझींनी नष्ट करायचा विडाच…

Read More Read More

यांग जिशेंग यांच्या  World Turned Upside Down या  नव्या  पुस्तकाची दखल पश्चिमी देशातली माध्यमं सध्या घेत आहेत. या पुस्तकात लेखकानं माओच्या १९६६ ते १९७६ च्या दरम्यान झालेल्या सांस्कृतीक क्रांतीवर सविस्तर लिहिलं आहे.  माओच्या राजकीय जीवनात तीन मोठी पर्वं झाली. पहिलं पर्व लाँग मार्च. या काळात माओनं कम्युनिष्ट पार्टी चीनमधे रुजवली आणि यथावकाश माओ सत्ताधारी झाला.  दुसरं पर्व आकाशउडीचं, झटपट आर्थिक विकासाचा प्रयत्न. माओचं डोकं अजबच म्हणायचं. चिनी समाज माओला पूर्ण बदलायचा होता. बदल चुटकीसरशी होऊ शकतात असं माओला वाटत असावं. त्यामुळं दुसऱ्या पर्वात माओनं…

Read More Read More