साजिद जाविद ब्रीटनचे गृहमंत्री झाले आहेत. त्यांच्यामुळं गोरा नसलेला पहिला आशियाई माणूस ब्रीटनमधे गृहमंत्री झाला आहे. जाविद यांचे आई वडील मुळचे भारतीय. नंतर ते पाकिस्तानात गेले. तिथून ते साठच्या दशकात ब्रीटनमधे स्थलांतरीत झाले. त्यांचे वडील बस ड्रायव्हर होते, आहेत.  राजकारणात येण्यापूर्वी ते इनवेस्टमेंट बँकर होते. जाविद तेरेसा मे यांचे समर्थक आहेत, उजवे सनातनी आहेत.

गृहमंत्री होण्याआधी त्यांनी घरबांधणी, सांस्कृतीक या खात्यांच्या मंत्रीपदी काम केलं आहे. गृहमंत्रीपद त्यांना सहजासहजी मिळालेलं नाही. आधीच्या गृहमंत्री अँबर रड यांना स्थलांतरीतांच्या प्रश्नाकडं दुर्लक्ष करणं या मुद्द्यावर राजीनामा द्यावा लागल्यावर रिकाम्या झालेल्या पदावर त्यांना निवडण्यात आलं आहे.

ब्रीटनमधे १९७१ च्या आधी स्थलांतरित झालेल्या २१ हजार राष्ट्रकुलातून आलेल्या माणसांना नागरीकत्व देण्यात केलेली चालढकल रड यांच्या अंगाशी आली. ना त्या लोकांना ब्रिटीश पासपोर्ट दिला गेला, ना त्यांच्या मायदेशाचा पासपोर्ट त्यांच्याकडं शिल्लक होता. ब्रिटीश गृहखात्याचं म्हणणं असं की त्या लोकांकडं योग्य ते कागदपत्रं नाहीत. पण त्याचा निकाल लागायला ४९ वर्षं लागावीत? ब्रिटीश सरकार साधारणपणे बाहेरच्या लोकांना, आशियाई-कॅरिबियन लोकांना नागरीकत्व द्यायला तयार नसतं, त्यांना ती माणसं म्हणजे लचांड वाटतात. मे  यांनी तर उघडपणेच या लोकांना घालवून देण्याचं धोरण अवलंबलं. गृह खात्यातलं वातावरण त्यांनी अशा रीतीनं तयार केलं की नागरीकत्व मागायला येणाऱ्या माणसानं पळून जावं. जाविद तेरेसा मे यांचे समर्थक असले तरी मे यांच्या स्थलांतरीत विरोधी भूमिकेशी जाविद यांना झगडा करावा लागणार आहे.

साजिद जाविदनी गृहमंत्रीपद घेतल्यावर लगेच संसदेत सांगून टाकलं की हा प्रश्न ते गंभीरपणानं घेत आहेत, गृहखात्यातलं वातावरण ते बदलून टाकणार आहेत. “ पासपोर्ट नाकारला गेलेलं माणूस माझी आई असू शकते, माझा बाप असू शकतो, मी असू शकतो ..” असं जाविद म्हणाले.

दोनच वर्षांपूर्वी सादिक खान लंडनचे मेयर झाले. २००५ मधे ते खासदार झाले आणि नंतर मेयर. सादिक खान पेशानं वकील आहेत, लंडनमधेच त्यांचा जन्म झाला, त्यांचे वडील ट्रक ड्रायव्हर आहेत. त्यांचे आजोबा लखनऊचे, वडील लाहोरचे. ५७ टक्के म्हणजे १३ लाख लंडनवासियांनी  सादिक खानना मतं दिली. पश्चिमेतल्या कुठल्याही मोठ्या शहरामधे मुस्लीम मेयर नाही, सादिक खान पहिलेच.

आशियाई उगमाची,  मुसलमान असलेली माणसं मेयर, गृहमंत्री होतात ही कल्पना अमेरिकेचे प्रेसिडेंट डोनल्ड ट्रंप यांना सहन होत नाही. सादिक खान मेयर झाल्यावर ट्रंपनी ट्वीट केलं की लंडनमधे गुन्हेगारी वाढतेय. जाविद गृहमंत्री झाल्यावर ट्रंपांचं ट्वीट आलं की इंग्लंडमधे पहा कशा सारख्या सुरामारीच्या घटना घडत आहेत. अमेरिकेत अशी फार माणसं आहेत ज्यांची माहिती आणि ज्ञान ट्रंप यांच्याच पातळीवरचं आहे. त्यांचा समज झाला की मुसलमान-आशियाई माणूस मेयर-गृहमंत्री झाल्यामुळं ब्रीटनमधे गुन्हेगारी आणि हिंसा वाढतेय. ट्रंप सोडता साऱ्या जगाला हे माहित आहे की अमेरिकेत बंदुकीचे जितके बळी पडतात त्याच्या हजारांशही बळी ब्रीटनमधे पडत नाहीत. ट्रंप यांच्या अज्ञानावर म्हणा, अडाणीपणावर म्हणा, आधारलेल्या ट्वीटचा ब्रीटन आणि फ्रान्समधे खूप निषेध झाला. काही दिवसांपूर्वी लंडनधल्या लाखो नागरिकांनी सह्या करून एक पत्रक काढलं आणि ब्रिटीश सरकारला विनंती केली की ट्रंप यांना देशात बोलावू नका, आले तर त्यांना अटक करा.

साजिद जाविद ब्रीटनचे गृहमंत्री झाले आहेत. त्यांच्यामुळं गोरा नसलेला पहिला आशियाई माणूस ब्रीटनमधे गृहमंत्री झाला आहे. जाविद यांचे आई वडील मुळचे भारतीय. नंतर ते पाकिस्तानात गेले. तिथून ते साठच्या दशकात ब्रीटनमधे स्थलांतरीत झाले. त्यांचे वडील बस ड्रायव्हर होते, आहेत.  राजकारणात येण्यापूर्वी ते इनवेस्टमेंट बँकर होते. जाविद तेरेसा मे यांचे समर्थक आहेत, उजवे सनातनी आहेत.

गृहमंत्री होण्याआधी त्यांनी घरबांधणी, सांस्कृतीक या खात्यांच्या मंत्रीपदी काम केलं आहे. गृहमंत्रीपद त्यांना सहजासहजी मिळालेलं नाही. आधीच्या गृहमंत्री अँबर रड यांना स्थलांतरीतांच्या प्रश्नाकडं दुर्लक्ष करणं या मुद्द्यावर राजीनामा द्यावा लागल्यावर रिकाम्या झालेल्या पदावर त्यांना निवडण्यात आलं आहे.

ब्रीटनमधे १९७१ च्या आधी स्थलांतरित झालेल्या २१ हजार राष्ट्रकुलातून आलेल्या माणसांना नागरीकत्व देण्यात केलेली चालढकल रड यांच्या अंगाशी आली. ना त्या लोकांना ब्रिटीश पासपोर्ट दिला गेला, ना त्यांच्या मायदेशाचा पासपोर्ट त्यांच्याकडं शिल्लक होता. ब्रिटीश गृहखात्याचं म्हणणं असं की त्या लोकांकडं योग्य ते कागदपत्रं नाहीत. पण त्याचा निकाल लागायला ४९ वर्षं लागावीत? ब्रिटीश सरकार साधारणपणे बाहेरच्या लोकांना, आशियाई-कॅरिबियन लोकांना नागरीकत्व द्यायला तयार नसतं, त्यांना ती माणसं म्हणजे लचांड वाटतात. मे  यांनी तर उघडपणेच या लोकांना घालवून देण्याचं धोरण अवलंबलं. गृह खात्यातलं वातावरण त्यांनी अशा रीतीनं तयार केलं की नागरीकत्व मागायला येणाऱ्या माणसानं पळून जावं. जाविद तेरेसा मे यांचे समर्थक असले तरी मे यांच्या स्थलांतरीत विरोधी भूमिकेशी जाविद यांना झगडा करावा लागणार आहे.

साजिद जाविदनी गृहमंत्रीपद घेतल्यावर लगेच संसदेत सांगून टाकलं की हा प्रश्न ते गंभीरपणानं घेत आहेत, गृहखात्यातलं वातावरण ते बदलून टाकणार आहेत. “ पासपोर्ट नाकारला गेलेलं माणूस माझी आई असू शकते, माझा बाप असू शकतो, मी असू शकतो ..” असं जाविद म्हणाले.

दोनच वर्षांपूर्वी सादिक खान लंडनचे मेयर झाले. २००५ मधे ते खासदार झाले आणि नंतर मेयर. सादिक खान पेशानं वकील आहेत, लंडनमधेच त्यांचा जन्म झाला, त्यांचे वडील ट्रक ड्रायव्हर आहेत. त्यांचे आजोबा लखनऊचे, वडील लाहोरचे. ५७ टक्के म्हणजे १३ लाख लंडनवासियांनी  सादिक खानना मतं दिली. पश्चिमेतल्या कुठल्याही मोठ्या शहरामधे मुस्लीम मेयर नाही, सादिक खान पहिलेच.

आशियाई उगमाची,  मुसलमान असलेली माणसं मेयर, गृहमंत्री होतात ही कल्पना अमेरिकेचे प्रेसिडेंट डोनल्ड ट्रंप यांना सहन होत नाही. सादिक खान मेयर झाल्यावर ट्रंपनी ट्वीट केलं की लंडनमधे गुन्हेगारी वाढतेय. जाविद गृहमंत्री झाल्यावर ट्रंपांचं ट्वीट आलं की इंग्लंडमधे पहा कशा सारख्या सुरामारीच्या घटना घडत आहेत. अमेरिकेत अशी फार माणसं आहेत ज्यांची माहिती आणि ज्ञान ट्रंप यांच्याच पातळीवरचं आहे. त्यांचा समज झाला की मुसलमान-आशियाई माणूस मेयर-गृहमंत्री झाल्यामुळं ब्रीटनमधे गुन्हेगारी आणि हिंसा वाढतेय. ट्रंप सोडता साऱ्या जगाला हे माहित आहे की अमेरिकेत बंदुकीचे जितके बळी पडतात त्याच्या हजारांशही बळी ब्रीटनमधे पडत नाहीत. ट्रंप यांच्या अज्ञानावर म्हणा, अडाणीपणावर म्हणा, आधारलेल्या ट्वीटचा ब्रीटन आणि फ्रान्समधे खूप निषेध झाला. काही दिवसांपूर्वी लंडनधल्या लाखो नागरिकांनी सह्या करून एक पत्रक काढलं आणि ब्रिटीश सरकारला विनंती केली की ट्रंप यांना देशात बोलावू नका, आले तर त्यांना अटक करा.

                                                                  सुनयना आणि श्रीनिवास कुचीभोटला

त्यातल्या त्यात बरी गोष्ट अशी की अमेरिकेची राज्यघटना आणि अमेरिकेतल्या परंपरा अजून ट्रंपी झालेल्या नाहीत. हैदराबादच्या श्रीनिवास कुचीभोटला या इंजिनियरला गोळ्या घालून ठार मारणाऱ्या एडम प्युरिंटन या माणसाला कन्सासमधल्या फेडरल न्यायाधिशानं ७५ वर्षांच्या तुरुंगवासाची शिक्षा दिलीय. शिक्षा कडक आहे, त्याला पॅरोल मिळणार नाही. २२ फेब्रुवारी २०१७ रोजी खून झाला आणि ५ मे २०१८ रोजी शिक्षा होऊन आरोपी तुरुंगातही रवाना झाला.

प्युरिंटन हा माणूस नौसैनिक होता. नौसेनेतून परतल्यावर तो दारुड्या झाला, मनोरोगी झाला. ऑस्टिन या गावातल्या एका बारमधे तो २२ फेबच्या संध्याकाळी पोचला तेव्हां श्रीनिवास कुचीभोटला आणि आलोक मदासानी ड्रिंक घेत बसले होते. इतरही माणसं होती. प्युरिंटननं दोघांना दरडावून विचारलं की ते कायदेशीर स्थलांतरीत आहेत की बेकायदेशीर. असं काहीही विचारण्याचा अधिकार त्याला नाही, फक्त पोलिसच अशी चौकशी करू शकतात. कुचीभोटला आणि मदासानी इंजिनियर्स होते, कित्येक वर्षं स्थायिक झाले होते, त्यांच्या तिथं असण्याचा फायदा खुद्द अमेरिकन माणसांना होत होता, त्यांनी काढलेल्या कंपनीमधे स्थानिक अमेरिकन लोकांना काम मिळत होतं.

प्युरिंटनच्या या वागण्यानं तिथली माणसं चकित झाली. बारमधल्या लोकांनी बाबापुता करून प्युरिंटनला जायला सांगितलं. प्युरिंटन गेला आणि काही वेळानं बंदूक घेऊन परतला. “ माझ्या देशातून चालते व्हा “ असं ओरडत त्यानं  श्रीनिवासवर गोळ्या झाडल्या. मदासानी मधे पडला, त्यालाही त्यानं गोळ्या घातल्या. बारमधल्या आणखी एका (गोऱ्या) माणसानं प्युरिंटनला रोखायचा प्रयत्न केला, त्यालाही प्युरिंटननं गोळ्या घातल्या. श्रीनिवासचा मृत्यू झाला, बाकीचे दोघे जखमी झाले पण वाचले.

                                                                                      प्युरिंटन

प्युरिटन ऑस्टिनमधून बाहेर पडला, ७० मैलावरच्या क्लिंटन या गावात गेला, तिथं दारू पिताना त्यानं आपल्या गुन्ह्याची कबूली दिली. पाठोपाठ तिथं पोलिस पोचलेच. अटक झाली. जबाब झाले. त्यानं गुन्हा कबूल केला. प्युरिंटनला चांगला वकील मिळाला नसावा. तो थोडा थांबला असता आणि सलमान खान किंवा आसाराम बापूंकडं चौकशी केली असती तर त्याला वकीलांची फौज मिळाली असती. अर्थात त्यानं फरक पडला नसता. कारण तिथल्या पोलिसांनी तपासाचं काम चोखपणे केलं होतं. दारु पिणं, बंदूक,गोळ्या इत्यादी गोष्टींची व्यवस्थित मांडणी केली होती. मुंबई, पुणे, जोधपूरचे पोलिस जसे तपासात भोकं ठेवतात तशी त्यांनी ठेवली नव्हती. त्यामुळं केस फटाफट संपली.

अजून एका आरोपाची चौकशी होणं बाकी आहे. अमेरिकेत द्वेषवक्तव्यं करणं हा गंभीर गुन्हा मानला जातो. माणसाचा रंग, वंश, उगमदेश, धर्म इत्यादी पाहून द्वेषपूर्ण बोलणं या गुन्ह्याला तिथं शिक्षा होते. हा आरोप सिद्ध झाला की त्याच्या शिक्षेत आणखी पाच दहा वर्षांची वाढ होईल.

खरं म्हणजे अमेरिकेत काळ्यांना, भारतीयांना, आफ्रिकनांना, हिस्पॅनिकांना, मुसलमानांना थारा नाही असं मानणारी खूप माणसं आहेत. त्यांच्या संघटना आहेत आणि ट्रंप यांच्यासारखा प्रेसिडेंटही त्यांच्या मागं उभा आहे. त्यामुळं खरं म्हणजे प्युरिटनच्या बाजूनं मंत्री, सेनेटर, समाजसेवक इत्यादी उभे राहू शकत होते. पण तसं घडलं नाही. पोलिस आणि न्यायसंस्था चोखपणे वागली, लोकं मधे पडली नाहीत, वर्षभरात निकाल लागला.

अमेरिका, ब्रीटन, फ्रान्स, जर्मनी इत्यादी प्रगत देशात अलीकडं उजव्या राष्ट्रवादी लोकांना उधाण आलंय. आपण वगळता  इतर तमाम लोकं कमी प्रतीचे आहेत,  ती त्यांच्या नोकऱ्या हिरावून घेतात असं स्थानिक गोऱ्या ख्रिस्ती लोकांना (काही लोकांना, सर्वानाच नव्हे) वाटतंय. त्यांना तीस ते चाळीस टक्केपर्यंत मतंही मिळत आहेत आणि अमेरिकेत तर प्रेसिडेंटही मिळालाय. परंतू त्या देशातल्या राज्यघटना मानवी मूल्यांवर आधारलेल्या असल्यानं हिटलरला मिळाली तशी नरसंहाराची संधी त्यांना मिळत नाहीये.

ब्रीटनमधे पाकिस्तानी उगमाची मुसलमान माणसं मंत्री होऊ शकतात, अमेरिकेत भारतीय हिंदूना गोळा घालणाऱ्या लोकांना जनता, पोलिस आणि न्यायसंस्था पटापट शिक्षा देते या घटना आश्वासक आहेत.

।।

 

त्यातल्या त्यात बरी गोष्ट अशी की अमेरिकेची राज्यघटना आणि अमेरिकेतल्या परंपरा अजून ट्रंपी झालेल्या नाहीत. हैदराबादच्या श्रीनिवास कुचीभोटला या इंजिनियरला गोळ्या घालून ठार मारणाऱ्या एडम प्युरिंटन या माणसाला कन्सासमधल्या फेडरल न्यायाधिशानं ७५ वर्षांच्या तुरुंगवासाची शिक्षा दिलीय. शिक्षा कडक आहे, त्याला पॅरोल मिळणार नाही. २२ फेब्रुवारी २०१७ रोजी खून झाला आणि ५ मे २०१८ रोजी शिक्षा होऊन आरोपी तुरुंगातही रवाना झाला.

प्युरिंटनच्या या वागण्यानं तिथली माणसं चकित झाली. बारमधल्या लोकांनी बाबापुता करून प्युरिंटनला जायला सांगितलं. प्युरिंटन गेला आणि काही वेळानं बंदूक घेऊन परतला. “ माझ्या देशातून चालते व्हा “ असं ओरडत त्यानं  श्रीनिवासवर गोळ्या झाडल्या. मदासानी मधे पडला, त्यालाही त्यानं गोळ्या घातल्या. बारमधल्या आणखी एका (गोऱ्या) माणसानं प्युरिंटनला रोखायचा प्रयत्न केला, त्यालाही प्युरिंटननं गोळ्या घातल्या. श्रीनिवासचा मृत्यू झाला, बाकीचे दोघे जखमी झाले पण वाचले.

प्युरिटन ऑस्टिनमधून बाहेर पडला, ७० मैलावरच्या क्लिंटन या गावात गेला, तिथं दारू पिताना त्यानं आपल्या गुन्ह्याची कबूली दिली. पाठोपाठ तिथं पोलिस पोचलेच. अटक झाली. जबाब झाले. त्यानं गुन्हा कबूल केला. प्युरिंटनला चांगला वकील मिळाला नसावा. तो थोडा थांबला असता आणि सलमान खान किंवा आसाराम बापूंकडं चौकशी केली असती तर त्याला वकीलांची फौज मिळाली असती. अर्थात त्यानं फरक पडला नसता. कारण तिथल्या पोलिसांनी तपासाचं काम चोखपणे केलं होतं. दारु पिणं, बंदूक,गोळ्या इत्यादी गोष्टींची व्यवस्थित मांडणी केली होती. मुंबई, पुणे, जोधपूरचे पोलिस जसे तपासात भोकं ठेवतात तशी त्यांनी ठेवली नव्हती. त्यामुळं केस फटाफट संपली.

अजून एका आरोपाची चौकशी होणं बाकी आहे. अमेरिकेत द्वेषवक्तव्यं करणं हा गंभीर गुन्हा मानला जातो. माणसाचा रंग, वंश, उगमदेश, धर्म इत्यादी पाहून द्वेषपूर्ण बोलणं या गुन्ह्याला तिथं शिक्षा होते. हा आरोप सिद्ध झाला की त्याच्या शिक्षेत आणखी पाच दहा वर्षांची वाढ होईल.

खरं म्हणजे अमेरिकेत काळ्यांना, भारतीयांना, आफ्रिकनांना, हिस्पॅनिकांना, मुसलमानांना थारा नाही असं मानणारी खूप माणसं आहेत. त्यांच्या संघटना आहेत आणि ट्रंप यांच्यासारखा प्रेसिडेंटही त्यांच्या मागं उभा आहे. त्यामुळं खरं म्हणजे प्युरिटनच्या बाजूनं मंत्री, सेनेटर, समाजसेवक इत्यादी उभे राहू शकत होते. पण तसं घडलं नाही. पोलिस आणि न्यायसंस्था चोखपणे वागली, लोकं मधे पडली नाहीत, वर्षभरात निकाल लागला.

अमेरिका, ब्रीटन, फ्रान्स, जर्मनी इत्यादी प्रगत देशात अलीकडं उजव्या राष्ट्रवादी लोकांना उधाण आलंय. आपण वगळता  इतर तमाम लोकं कमी प्रतीचे आहेत,  ती त्यांच्या नोकऱ्या हिरावून घेतात असं स्थानिक गोऱ्या ख्रिस्ती लोकांना (काही लोकांना, सर्वानाच नव्हे) वाटतंय. त्यांना तीस ते चाळीस टक्केपर्यंत मतंही मिळत आहेत आणि अमेरिकेत तर प्रेसिडेंटही मिळालाय. परंतू त्या देशातल्या राज्यघटना मानवी मूल्यांवर आधारलेल्या असल्यानं हिटलरला मिळाली तशी नरसंहाराची संधी त्यांना मिळत नाहीये.

ब्रीटनमधे पाकिस्तानी उगमाची मुसलमान माणसं मंत्री होऊ शकतात, अमेरिकेत भारतीय हिंदूना गोळा घालणाऱ्या लोकांना जनता, पोलिस आणि न्यायसंस्था पटापट शिक्षा देते या घटना आश्वासक आहेत.

।।